‘Zitten is het nieuwe roken’, hoort columnist Nhung Dam meerdere malen tijdens haar yogaretraite. ‘Is een zitvrije toekomst denkbaar? Of is het zitten onoverkomelijk verankerd in onze leefstijl en werkinrichting?’ De Gids verzamelde alle belangrijke en minder belangrijke feitjes rondom het zitvraagstuk. Op eigen risico te lezen vanuit bureaustoel of bank.
‘We brengen de meeste tijd van de dag zittend op een stoel door. Mijn havermoutpap gaat er ’s ochtends zittend in, daarna werk ik zittend achter mijn computer, na het avondmaal blijf ik gerust nog even op mijn kontgat zitten voor koffie’, schrijft Nhung Dam in haar column. ‘Vol afschuw hoor ik mijn kleinkinderen roepen: ‘Wat!? Jullie záten op een stoel? En iedereen vond dat normaal?’
Zitten is gevaarlijk
Langdurig zitten is inderdaad schadelijk, ook als je er gewoon bij sport, zo bleek uit een omvangrijke internationale analyse in The Lancet. De zitgrens lijkt te liggen op 7 à 8 uur per dag. Voor elk uur dat we langer zitten, neemt de kans op vroegtijdig overlijden toe.
Grasmaaien is óók bewegen
Voor wie nu in paniek denkt: ik moet à la Arie Boomsma per direct uren gaan zweten in de sportschool, nee. Dat is niet nodig. Er is namelijk een light-variant mogelijk, die al behoorlijk wat gezondheidswinst oplevert: pak zoveel mogelijk extra beweging in het dagelijks leven én ga vooral minder zitten. Gewoon rondlopen in huis, stoeien met de kinderen of pak de fiets om boodschappen te doen en maai eindelijk het gras. Al die activiteiten bij elkaar opgeteld doen meer voor het lichaam dan vijf keer per week een half uur sporten in combinatie met een zittende kantoorbaan. ‘Je hoeft echt niet ’s avonds na je werk nog door het bos te gaan hollen’, zegt Maria Hopman, hoogleraar integratieve fysiologie aan het Radboudumc. ‘Begin eens om actief te zijn in je dagelijks leven.’
Minder zitten op werk: vier tips
– Plaats de printer en het koffiezetapparaat in een uithoek van de ruimte of verderop in de gang.
– Spreek met collega’s af dat je geen koffie meer voor elkaar haalt. Zo moet je steeds opstaan voor je eigen kopje. Asociaal? Je kunt ook samen naar de automaat lopen.
– Richt op de werkvloer plekken in waar je staand kunt vergaderen. Bijkomend voordeel is dat zo’n overleg vaak sneller en efficiënter verloopt.
– Ga tijdens of na de lunch een stukje wandelen. Tien tot vijftien minuten heeft al effect.
Krijg je spataderen van zitten met gekruiste benen?
Als je dan toch zit, maakt het dan nog uit in welke houding? De link tussen spataderen en gekruiste benen is nooit onderzocht. Maar op basis van kennis over doorbloeding en de anatomie van ons lichaam kan hij zich wel voorstellen waar het idee vandaan komt. ‘Het hart pompt bloed via de slagaders naar de benen, daarna loopt het via de venen (aders, red.) terug naar het hart. Verhoogde druk op die venen is een oorzaak van spataderen. Bij het kruisen van de benen zijn er twee plekken waar extra druk op de venen kan ontstaan.’
Een houding waarvan wel bekend is dat het spataderen veroorzaakt, is langdurig staan. Dat komt doordat die houding de doorbloeding ook verslechtert, legt Nijsten uit. ‘De kuitspier is de belangrijkste spier voor het terugpompen van het bloed naar het hart, dat is eigenlijk het hart van je benen. Als je stilstaat, is die spier veel minder actief.’
Bekijk ook nog even deze Volkskrant-video van vorig jaar. Over hoe je als kantoormens toch een beetje fit blijft.
15 minuten bewegen
Het eerste kwartier beweging biedt de meeste winst. Als een kantoormens, die met de auto naar het werk gaat, de hele dag achter het bureau zit en ’s avonds tv kijkt, nu eens een schamele vijftien minuten per dag extra in beweging komt, de trap neemt, de fiets pakt of wat langer met de hond loopt, dan daalt zijn risico op vroegtijdig overlijden met 14 procent.
Laten we zitten niet demoniseren
In dit artikel staat dat we weer niet al te hysterisch over zitten moeten doen. Onderzoeker Hidde van der Ploeg, gezondheidsonderzoeker van VU medisch centrum zou werknemers niet aanraden hun zitplek onmiddellijk in te wisselen voor een staplek. ‘We moeten zitten niet demoniseren. Een beetje zitten is niet erg, je rust er van uit. Bovendien levert veel staan klachten op aan het bewegingsapparaat.’
Loopband op kantoor
Tech-verslaggever voor The New York Times Nellie Bowles heeft maar één gadget waar ze echt niet zonder kan: de loopband achter haar bureau. Bowles zit niet op een bureaustoel zoals haar collega’s, maar loopt terwijl ze telefoneert en haar stukken tikt. ‘Mijn gedachten dwalen minder snel af als ik aan het lopen ben. Het voelt gewoon goed. Ik vind het vreemd dat er al op heel jonge leeftijd van ons verwacht wordt dat we onze lichaam rondom een tafeltje proppen en de hele dag stil blijven zitten.’
Het sta-bureau rukt op
Een loopband installeren op je werkplek gaat veel mensen wellicht een stap (jaja) te ver. Voor wie minder goed tegen vreemde blikken van collega’s kan, is het sta-bureau een goede optie. In steeds meer kantoren rukt het sta-bureau op. Wat is precies het probleem met dat zitten? ‘Langer dan drie uur zitten veroorzaakt acuut veranderingen in je lichaam’, zegt Dick Thijssen, hoogleraar cardiovasculaire fysiologie en inspanning aan het Radboud-umc in Nijmegen en in Liverpool. ‘Je bloedvaten werken minder goed, de suikerregulatie wordt slechter en de doorbloeding naar je hersenen neemt af.’ Wie – verdeeld over de dag – maximaal zes uur zit, hoeft zich weinig zorgen te maken. Maar Nederlanders zitten dagelijks gemiddeld bijna negen uur. ‘Daar komt bij dat urenlang in dezelfde houding zitten slecht is voor ons spier- en skeletstelsel, vult ergonoom Erwin Speklé van de Arbo Unie aan. Sterker nog: ‘We hebben sterk bewijs dat mensen die veel zitten, eerder doodgaan. Dat verband is causaal, net als dat tussen te lang zitten en diabetes type 2.’
Experts zijn het erover eens dat werkgevers meer zouden moeten doen om hun mensen te beschermen tegen de gevaren van te lang zitten. Thijssen: ‘Vroeger werd er gerookt op de werkplek en zaten gebouwen vol asbest. Pas nu de gezondheidsrisico’s daarvan bekend zijn, eisen we maatregelen. Dat zouden we ook moeten doen nu we weten dat zitten schadelijk is.’
De Volkskrant
Anna van den Breemer
23 augustus 2018
